André Witlox
Ondanks dat pelgrimeren een verouderd verschijnsel lijkt, is het springlevend.
Het lijkt veeleer een sport te zijn geworden om naar Santiago te lopen. Organisaties als het Genootschap van Sint Jakob hebben iets weg van een padvinderij voor vitale ouderen. Ze helpen niet alleen pelgrims op weg, het zijn stimuli tot prestaties in overtreffende trap die dikwijs erg weinig met pelgrimeren van doen hebben. Maar ach je moet het ruim zien; elk tijdperk, elke cultuur heeft zijn pelgrimages gekend. Waarom niet nu?
Zoals met nagenoeg alle belangrijke feesten en heiligenplaatsen in de rooms katholieke traditie het geval is, zo moeten er ook bij Compostela en het graf van de heilige Jacobus behoorlijk wat vraagtekens worden gezet. Betrouwbare bronnen ontbreken veelal.
Een geschiedenis van de Camino en de Jacobus verering
'Ultreia et Suseia, Deus adjuva me' 'Verder en alsmaar verder, God sta me bij'
De legende
Jacobus en zijn jongere broer Johannes zijn bekend als de zonen van Zebedeüs. Ze worden door Jezus van Nazareth geworven als apostel. Na de hemelvaart van Jezus, die ook Christus wordt genoemd, blijft Jacobus in Jerusalem om er de Boodschap van Jezus van Nazareth te verkondigen. Onder Herodus Agrippa worden de vroege christenen vervolgd en wordt Jacobus op middelbare leeftijd door steniging ter dood gebracht in het jaar 42 en op de Olijfberg begraven.
Veel later, in de 5e eeuw, komt een apocriefe apostelgeschiedenis tot stand onder de naam “Pseudo Abdias”. In het vierde boek hiervan gaat het over Jacobus, zijn predikingen in Judea en Samaria en zijn dood door het zwaard. Pas in de 7e eeuw verschijnt een Latijnse versie van de apostelgeschiedenis in Gallië onder de naam “Brevarium Apostolorum”. Daarin wordt verteld dat Jacobus gepreekt heeft in het Westen van Spanje, om komt door het zwaard van Herodus en begraven is op een oud Romeins kerkhof, op de plaats die later Compostela wordt genoemd.
De herontdekking van het graf
In de 8e eeuw komen er opnieuw verhalen over Jacobus die in het Westen van het Iberische Schiereiland heeft gepreekt. Verhalen worden in die tijd van generatie op generatie mondeling doorgegeven. Het is geen uitzondering dat aan een verhaal een andere wending wordt gegeven wanneer dat beter uitkomt. Ook kan het gebeuren dat een verhaal geleidelijk aan een andere inhoud krijgt, ondanks de geoefendheid van mensen in het verhalen vertellen. Waarheid en fictie gaan vaak geleidelijk in elkaar over.
Waarschijnlijk is Jacobus begraven op de Olijfberg. Maar de legende gaan in Spanje al snel een eigen leven leiden. In 1077 wordt in de “Concordia de Antealtares” over het ontdekken van het graf van Jacobus in Spanje geschreven. De eremiet Palagus wordt in zijn droom ingelicht over de plaats van het graf van Jacobus, dat zich bevind op een oude Romeinse begraafplaats in Compostela. De plaats van het graf wordt aangewezen door een ster. Dit was aanleiding tot de naamgeving Campus Stellae: Compostela, Sterrenveld. De Melkweg (Via Lactea) speelt hierbij een rol.
Gezag
Gelijktijdig met de ontdekking van het graf ontstaat de legende van de overbrenging van het lichaam van de apostel naar Galicië. Om het verhaal geloofwaardig te maken wordt het door paus Leo in een brief van gezag voorzien. Het verhaal wordt opgenomen in de Codex Calixtinus waardoor er nog meer gezag van uitgaat en daardoor waarde krijgt. Het gezag van bedoelde paus Leo is overigens gefingeerd.