Het tondeldoosje

In 1983 maakte ik een groepsreis met de Antieke Wereld naar delen van India, Pakistan en Ladakh. In Kashmir logeerden we op het meer vlakbij Srinagar in een woonschip. Toen we aan het eind van de middag zaten uit te puffen in de serre aan de voorkant van dat schip kwam er een Tibetaans jong meisje met twee zwarte vlechtjes naar ons toe.

Ik schatte haar hooguit vijftien of zesten jaar oud. Zij kwam met Tibetaanse koopwaar en legde haar spulletjes op een doek op de grond. Tussen de voorwerpen lag een soort antiek portemonneetje, dat mijn aandacht trok. Ik was op slag verliefd. Dat portemonneetje bleek een tondeldoosje te zijn. Het was van bijna versteend leer, aan de achterkant beslagen met stukjes metaal en aan de onderkant met een brede metalen strook. Aan de bovenzijde was een sierlijk hengsel bevestigd en als je het voorwerp opende dan trof je een bijna vergaan stukje poetskatoen aan.

Tibetanen droegen op reis altijd zo’n tondeldoosje bij zich aan hun ceintuur om een vuurtje te kunnen stoken. Je streek dan met een vuursteentje langs de onderkant van het tondeldoosje en stak daarmee de poetskatoen aan. Zo overleefden ze in de wildernis. Het meisje had heel goed in de gaten waar mijn fascinatie lag. Ik begon met haar te onderhandelen.We kwamen wel dichter bij elkaar, maar werden het niet eens. Maar toen moesten we gaan eten in de aanliggende ruimte. Het meisje hield mij in de gaten aan de eettafel en ik lette voorzichtig op haar.

Zij begon haar spullen weer een voor een in te pakken totdat alleen het tondeldoosje nog op het doek lag. Toen ik niet bewoog pakte zij het dingetje op, keek mij stralend aan en zei: ‘you can have it’. Ik gaf haar het geboden geld en zij gaf me het tondeldoosje en zei: 'Are you happy?' Zij had dus grandioos van mij gewonnen! Altijd als ik naar dit voorwerp kijk, ben ik weer ontroerd. Het Tibetaanse meisje met haar tondeldoosje maakt deel uit van mijn levensreis. Om die levensweg te kunnen gaan is aandacht, liefde, verrassing en een voorwerp om vuur in mensen te ontsteken nodig. Vandaar deze persoonlijke reliek.

Toen ik onlangs met twee vriendinnen met de trein naar de Liao Tentoonstelling in Assen ging zaten we op de terugweg naast een in zichzelf gekeerde onbeweeglijke man. Wij kletsten over van alles en ik vertelde over het Tibetaanse meisje. De opgravingen in Mongolië riepen die herinneringen bij mij op. Toen de man uitstapte en ik hem vroeg of wij met onze praatjes zijn concentratie hadden verstoord, antwoordde hij:'Ik heb maar een zin gehoord: "Are you happy?"