Tentoonstelling Relieken (2018)

De kracht van relieken
Te zien was een ongekende variëteit aan voorwerpen waar mensen kracht aan ontlenen. Van een reliekhouder met een fragment van de doornenkroon van Christus, zemzem water uit Mekka tot een dertiende-eeuws beeld van een volgeling van de Boeddha waarin relieken bewaard worden. Ook kwamen er bijzondere relieken naar Utrecht die mensen dichter bij hun voorouders, belangrijke staatshoofden, historische helden of idolen brengen. Van schitterend tot onooglijk, van imponerend tot ontroerend. Het zijn relieken die voor miljoenen mensen een speciale betekenis hebben, waarvoor is gebeden vol passie, toewijding en bezieling.

Wat beweegt mensen?
Een belangrijke rol in de tentoonstelling was weggelegd voor immens populaire bedevaartsoorden als Lourdes in Frankrijk, de Gouden Rots in Myanmar, Santiago de Compostela in Spanje, Adam’s Peak in Sri Lanka en de tombe van de profeet Mohammed in Medina. Wat beweegt pelgrims om zo dicht bij een reliek te willen komen? Over de eerste pelgrims naar het Heilig Land gaan verhalen dat ze letterlijk hun tanden in het kruis van Christus zetten om een splinter te bemachtigen. De jaarlijkse hadj naar Mekka levert intrigerende beelden op van een mensenmassa die zich verdringt rondom de Ka’ba. Relieken lijken te voorzien in een universele behoefte: een concreet aandenken aan een specifieke gebeurtenis, plaats of persoon bewaren en koesteren.

Bijzondere bruiklenen
De tentoongestelde relieken werden voor de gelegenheid uitgeleend door onder andere het Louvre in Parijs, de Khalili Collectie in Londen, het Museum voor Oost-Aziatische Kunst in Keulen, het Nationaal Museum van Wereldculturen, het Haags Historisch Museum en de Basiliek van Sint-Servaas in Maastricht. Een aantal hoogtepunten was vanzelfsprekend afkomstig uit de eigen collectie van Museum Catharijneconvent, zoals de hamer van Sint-Maarten en de wurgdoek van Cunera.

Persoonlijke relieken en verhalen
Veel mensen bewaren voorwerpen die herinneren aan een dierbare, een mooie plek of een gedenkwaardige gebeurtenis. Het zijn vaak schijnbaar alledaagse objecten die mensen koesteren als hun kostbaarste bezit en waar ze kracht uit putten. Een aantal van deze persoonlijke relieken maakten, samen met hun verhaal, deel uit van de tentoonstelling.

Publicatie en activiteitenprogramma
Bij de tentoonstelling hoorde een uitgebreid randprogramma, met onder andere lezingen, wandelingen, rondleidingen en workshops. Voor wie meer over relieken wilde weten, verscheen er bovendien een rijk geïllustreerde, verdiepende publicatie met inleidende hoofdstukken door experts op het gebied van het christendom, het boeddhisme, de islam, architectuur en geestelijke pelgrimage.

Reeks over wereldreligies
De tentoonstelling Relieken vond plaats in een tentoonstellingsreeks over wereldreligies. Op evenwichtige en respectvolle wijze presenteerde het museum relieken uit verschillende tijden, culturen en religies naast elkaar. Museum Catharijneconvent is als Rijksmuseum voor christelijke kunst en cultuur de uitgelezen plek om deze bijzondere relieken onderdak te bieden. Aanleiding voor de tentoonstelling vormde het NWO VIDI-project Mind over matter. Debates about Relics as sacred objects, c. 350 – c. 1150 van dr. Janneke Raaijmakers, verbonden aan het Departement Geschiedenis en Kunstgeschiedenis van de Universiteit Utrecht. Relieken werd mede mogelijk gemaakt door de BankGiro Loterij, het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Van Baaren Stichting, VSB Fonds, Prins Bernhard Cultuurfonds en Fonds Catharijne Convent. Mediapartners zijn KRO-NCRV en Trouw.