Don Goossens
Elisabeth van Hongarije. Het beeld
Dit eikenhouten beeld uit het einde van de vijftiende eeuw van een onbekende Utrechtse beeldhouwer toont nog wat witte en rode verfrestjes. Het beeld bestaat uit twee delen: het bovenste deel is vervangen. Elisabeth wordt vergezeld door een bedelaar met een bedelnap en draagt op haar hoofd een versierde kroon en in haar rechterhand een dubbele kroon. De drie kronen symboliseren haar boetvaardigheid en zuiverheid en haar goede voorbeeld.
De heilige Elisabeth
We kennen haar als Elisabeth van Hongarije, de dochter van de Hongaarse koning, en als Elisabeth van Thüringen, de echtgenote van de landgraaf van Thüringen. Zij leefde van 1207 tot 1231 en werd al op vierjarige leeftijd uitgehuwelijkt aan de landgraaf. Zij trouwde met hem in 1221 en baarde drie kinderen. Tijdens een grote hongersnood hielp zij de armen, tegen de wil van haar schoonfamilie in. Haar man stierf aan de pest toen hij als kruisvaarder op weg was naar het Heilig Land. Elisabeth weigerde daarna te trouwen met haar zwager. Zij werd verdreven naar slot Wartburg, stichtte daar een ziekenhuis, leefde naar de regels van de Derde Orde van Sint Franciscus. Ze stierf op vierentwintigjarige leeftijd. Al na vier jaar werd ze heilig verklaard en werd de grote patrones van de zieken- en armenzorg. Veel hospitalen en hofjes werden naar haar vernoemd.
De kloof tussen arm en rijk
Werd tot 1500 de bedelaar 'geduld', in de jaren - en eeuwen - daarna kwam het accent te liggen op: 'Te lui om te werken.' Armoede: Eigen schuld, dikke bult!' In de zestiende eeuw nam de armoede sterk toe, de armenzorg door de diaconie en vrome particulieren werd ontoereikend. Het stadsbestuur trok noodgedwongen de armenzorg naar zich toe: zwervers en bedelaars werden opgepakt en 'ter verbetering' opgesloten in armenhuizen of verdwenen in werkhuizen of (na een gerechtelijke uitspraak) in tuchthuizen. Het vrouwelijk deel kon wol gaan bewerken in de spinhuizen.
In de eeuwen daarna ontstond door politieke besluiten een wat humanere armoedebestrijding, resulterend in het huidig bestel, voorzien van een 'sociaal vangnet'.
Denkend aan de armoede tijdens de crisis in de jaren dertig is de huidige armoede betrekkelijk. Maar ook nu stelt het Leger des Heils slaapplaatsen ter beschikking en verblijven er uitgeprocedeerde asielzoekers in kille kerken en tochtige tenten. Ook nu lopen mensen tijdens het winkelen wel eens op tegen een bedelaar.
De kloof tussen arm en rijk verbreedt zich nog altijd. We kennen de voedselbanken en er is sprake van een groeiende 'stille armoede', zelfs onder het werkende deel van onze bevolking. De meningen over 'het grote graaien' ondergraven het solidariteitsgevoel. Groeit de scepsis over de besteding van de gelden voor de 'Goede Doelen'?
Hoe wordt, door de maatregelen van nu, de toekomstige maatschappij ingericht? Wordt de ongelijke verdeling van kansen en middelen aangepakt?
Directe noodhulp en liefdadigheid, ja! Maar het sociale stelsel dient iedere burger een bestaanszekerheid te bieden.
