Don Goossens
Martinus werd vaak afgebeeld als een Romeins officier te paard die de helft van zijn mantel aan een bedelaar schenkt. Laat hij een munt vallen in het mandje van de arme aan zijn voeten? Dit fragment van een geborduurde strook stof is afkomstig van een rijkversierd parament uit een triomfale periode van de Rooms Katholieke Kerk, uit de tijd voor de Reformatie.
De heilige Martinus van Tours
Martinus (Sint-Maarten) kwam omstreeks 316 in een Romeinse garnizoensstad in Hongarije ter wereld. Als zoon van een militair was zijn weg duidelijk: het leger van keizer Constantijn. Zijn legeronderdeel vertrok naar Gallie en Martinus gaf voor de poorten van Amiens de helft van zijn mantel weg aan een kleumende bedelaar. Hij droomde dat de bedelaar in werkelijkheid Jezus was geweest, hij bekeerde zich en verliet het leger. Na een kluizenaars-periode stichtte hij bij Poitiers het eerste Franse klooster. De inwoners van Tours wilde hem als hun bisschop. Hij wilde in armoede en eenvoud leven, maar aanvaardde na veel druk toch het ambt. Zijn gewijde collega's ergerden zich aan zijn armoedige kleding. Martinus zette zich in voor de verspreiding van het christendom en stierf in 397.
Zijn overblijfselen werden als relieken over West-Europa verspreid en Martinus werd een van de belangrijkste Middeleeuwse heiligen. Ook Utrecht ontving een reliek: Sint-Maarten werd de patroonheilige van de stad. Het stadswapen, een rood-wit schild, verwijst naar de rode kleur van de mantel en de witte kleur van de onderrok van Martinus. Sint-Maartenwas en bleef de beschermheilige van de armen.
Rijkdom en armoede
De bisschoppen uit de buurt van Tours ergerden zich aan de armoedige kledij van Martinus. Als je tot de elite behoort, dan toon je dat ook! Luister wijst op macht, macht vraagt om luister.
De met goud geborduurde liturgische gewaden uit de zestiende eeuw getuigen van de rijkdom binnen de kerkelijke leiding en verwijzen naar een triomfale uiting van het kerk-zijn. Alles ter ere van een glorierijke eredienst! Dat kan zo zijn, maar de kerkelijke en wereldlijke elite verdeelden maar al te vaak macht en rijkdom. Door de eeuwen heen ontmoette de rijke Rooms Katholieke Kerk ook vaak een tegenbeweging: oprecht-gelovigen beschimpten de zichzelf-verrijkende 'prinsen der kerk'. Een stap te ver en je gedrag werd ketters: zie de gevolgen voor de katharen! Hoe zou de Sint-Maarten van toen reageren als hij zich eeuwen later in goud afgebeeld zou zien? Met goud vereer je de glorierijke God en zijn heiligen!
Maar het goud in de paramenten is te vervangen door een feestelijk wit. Wit staat voor reinheid en heiligheid. En die andere kleuren? Paars toont inkeer en (be-)rouw, rood staat voor liefde en warmte en groen voor een hoopvol leven.
Duidelijke kleuren op eenvoudige kledij. Met paus Franciscus en Sint-Maarten weten we het weer: de kerk is een kerk voor de armen. Ook binnen een participatiesamenleving, ook als de ondersteuning door vrijwilligers gewoon een 'burgerplicht' wordt.
Uit 'de Volkskrant', 14 september 2013, p. 9
'Wat opviel tijdens ons onderzoek naar armoede is hoe fijnvertakt het netwerk van (deels gesubsidieerde) vrijwilligersorganisaties is waarop armen kunnen leunen - voedselbanken, schuldhulpverleners, kerken, vrouwencentra, opvangplekken voor illegalen, kledingadviseurs voor minderbedeelden. Gepensioneerde vrijwilligers maken werkweken van veertig uur om wildvreemden uit de schulden te helpen, vrijwilligers bij de voedselbank proberen niet alleen voor een goede maaltijd te zorgen, maar helpen armen ook aan een woning of aan nuttige contacten. Door dit wijde vangnet kunnen veel schrijnende situaties worden getemperd.'
