Don Goossens
Van stal naar kerststal
De evangelist Matteüs verhaalt over drie wijzen die goud, wierook en mirre bij zich hebben voor het Kind in de stal. In de derde eeuw worden die wijzen koningen, die drie koninklijke geschenken offeren. In de vijfde eeuw krijgen zij namen: Melchior, Balthazar en Caspar. Zij 'vertegenwoordigen' de drie bekende continenten Europa, Azië en Afrika.
De geboorte van de kerststal zoals wij die kennen, is rond 1200 door Franciscus van Assisi ingezet. De indeling van de stal is aan regels gebonden: iedereen ketn zijn plaats te Pas aan het einde van de kersttijd, op 6 januari, worden onze drie koningen bij het Jezuskind geplaatst.
Van Constantinopel naar Milaan en verder naar Keulen.
De heilige Helena, de moeder van de eerste christelijke keizer, haalt behalve het heilige kruis ook de relieken van de drie koningen naar Constantinopel (325).
In 344 krijgt de bisschop van Milaan als vertrouweling van de keizer deze kostbare overblijfselen. In de eeuwen daarna worden deze vanwege oorlogen en onlusten vaak verborgen. Maar wonder boven wonder worden de relieken steeds weer teruggevonden.
De vele oosterse legenden hierover worden door de kruisvaarders meegenomen naar het westen. Steeds is de verbeelding aan de macht. De huidige mens wil dat alles klopt: hoe ontmoetten deze koningen elkaar, waarom bleven zij samen, wanneer en waar zijn zij
gestorven en begraven? De middeleeuwse pelgrim stelde deze vragen niet, hij werd door zijn geloof omgeven, hij was zijn geloof!
In 1162 verovert Frederik I (Barbarossa) het opstandige Milaan. Hij krijgt daarbij de steun van de bisschop van Keulen. Hij wordt twee jaar later rijkelijk beloond: hij mag de overblijfselen van de drie koningen, plus de relieken van twee andere heiligen, meenemen naar zijn bisschopsstad. Daar worden de relieken na een grootse ontvangst bijgezet in de oude Petrusdom. In het midden van de dertiende eeuw worden ze in een schitterende schrijn geplaatst. Keulen groeit uit tot een bekend bedevaartsoord. Men begint aan de bouw van een grote gotische kathedaal die, na veel onderbrekingen, pas in 1880 wordt voltooid.
Schrijn, relieken en tekens
De schrijn - het grootste edelsmeedkunstwerk ter wereld - is opgebouwd in de vorm van een kerk. De relieken van de drie koningen liggen onderin, die van de twee andere heiligen liggen boven. Tijdens de Franse revolutie verstopt men de schrijn, om later zwaar beschadigd weer boven water te koemen. In de zeventiger jaren van de vorige eeuw wordt alles gerestaureerd. Tegelijkertijd wordt wetenschappelijk onderzoek naar de inhoud gedaan. De stoffen en beenderen blijken uit de Oudheid te komen, de samenstelling van sommige stukken textiel is al bekend voor onze jaartelling.
De pelgrimstekens hebben wat vormgeving betreft een lange ontwikkeling doorgemaakt: romaans of gotisch, rechthoekig of rond, dicht of open. De koningen staan in de stal op diverse plaatsen en zij nemen verschillende houdingen aan. Door de toepassing van de (boek-)drukkunst maakt men zelfs driekoningen-zegels.
De drie koningen blijven leven: zingende kinderen, de driekoningen-koek of het 'koningsbriefje' voor de huiselijke koning met zijn hofhouding.
En zij sieren nog steeds het wapen van Keulen.
